Apostrofa to figura retoryczna (obok np. metafory, epitetu, hiperboli, oksymoronu). Najprościej rzecz ujmując, jest to bezpośredni zwrot do adresata. Adresatem tym może być:
- osoba,
- grupa osób,
- bóstwo,
- idea,
- cecha,
- zjawisko,
- wydarzenie,
- kraj,
- pojęcie,
- rzecz.
W siedmiu ostatnich przypadkach (czyli wtedy, kiedy apostrofę stanowi zwrot do: idei, cechy, zjawiska, wydarzenia, kraju, pojęcia lub rzeczy) mamy do czynienia z uosobieniem/personifikacją, czyli z nadaniem czemuś cech ludzkich.
Warto zaznaczyć, że apostrofa występuje w wołaczu bądź w mianowniku w funkcji wołacza. Ponadto, ma charakter wzniosły, uroczysty. Niekiedy nawet towarzyszą jej górnolotność i patos. Przykłady apostrof pochodzących z utworów literackich znajdują się poniżej:
- Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim,
Moja droga Orszulo, tym zniknienim swoim.
(Tren VIII – Jan Kochanowski)
Zwrot do osoby – Orszulki. - Orszulo moja wdzięczna, gdzieś mi się podziała?
(Tren X – Jan Kochanowski)
Zwrot do osoby – Orszulki. - O, radości, iskro bogów,
kwiecie Elizejskich Pól […].
(Oda do radości – Friedrich Schiller)
Zwrot do cechy – radości. - Litwo, Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie […]
(Inwokacja w Panu Tadeuszu – Adam Mickiewicz)
Zwrot do kraju – Litwy. - Czemu, cieniu, odjeżdżasz […]
(Bema pamięci żałobny rapsod – Cyprian Kamil Norwid).
Zwrot do zjawiska – cienia.
Oprócz apostrof w literaturze (występujących zarówno w utworach epickich, jak i lirycznych) wyróżnia się jeszcze apostrofy w mowie (wykorzystywane np. podczas przemówień). W takim przypadku apostrofą mogą być następujące zwroty:
- Drodzy Państwo!
- Panie, Panowie!
- Szanowne Panie, szanowni Panowie!
- Dostojny Doktorancie!
- Prześwietny Senacie!
Jednak apostrofa to nie tylko uroczysty środek retoryczny wykorzystywany przez twórców literackich piszących na ważne, egzystencjalne tematy czy figura typowa dla wzniosłych przemów. Apostrof używamy (najczęściej nawet o tym nie wiedząc) każdego dnia. Jak to możliwe? Spójrzcie na poniższe przykłady:
- O Boże!
- O matko!
- Matuchno!
- Matko i córko!
- Jezus, Maria!
Termin apostrofa powinni znać przede wszystkim uczniowie szkół podstawowych i ponadpodstawowych, bo pytanie o apostrofę często pojawia się na egzaminach – zarówno na egzaminie ósmoklasisty, jak i na egzaminie maturalnym. W dorosłym życiu też warto pamiętać o apostrofach, skoro korzystamy z nich każdego dnia.
o autorze tej strony! ty jesteś jak lampka, trochę mi rozjaśniłeś sytuacje,
ale mam jeszcze trochę wątpliwości, apostrofa powstaje tylko wtedy kiedy to narrator np powieści zwraca się bezpośrednio do czegoś lub kogoś? bo zwracanie się do siebie bohaterów powieści to dialog … czy dialog między bohaterami ” wejdź do domu, synu mój drogi. nie stój mój drogi w progu jak kołek” mówi ojciec , a syn na to” oh tato, nie martw się o mnie, bo zestarzejesz się szybko, mój tatusiu drogi”
to apostrofa też ? ojciec zwraca się (czyli mówi ) do syna, a syn mu odpowiada patrząc się na niego ?
Dziękuje