Imiesłów to nieosobowa forma czasownika, która ma cechy przymiotnika – zarówno składniowe (budowa zdania), jak i fleksyjne (odmienianie wyrazów). W polszczyźnie wyróżnia się także imiesłowy o funkcji podobnej do przysłówka. Właśnie dlatego wymienić można dwa podstawowe rodzaje imiesłowów – imiesłowy przymiotnikowe oraz imiesłowy przysłówkowe.
Imiesłowy przymiotnikowe dzielą się na imiesłowy przymiotnikowe czynne i imiesłowy przymiotnikowe bierne. Z kolei imiesłowy przysłówkowe – na imiesłowy przysłówkowe uprzednie i imiesłowy przysłówkowe współczesne.
Imiesłowy przymiotnikowe czynne:
- są tworzone od czasowników niedokonanych
- kończą się na: -ący, -ąca, -ące
- przykłady: widzący, marząca, śpiące, wymagający, przymilająca
- zdanie: Wymagający nauczyciel często robi sprawdziany i odpytuje przy tablicy.
Imiesłowy przymiotnikowe bierne:
- są tworzone od czasowników dokonanych i niedokonanych
- kończą się na: -ny, -na, -ne, -ty, -ta, -te
- przykłady: wymarzony, omówiona, zdarte, otwarty, umyta
- zdanie: Maciek kolejny raz wrócił z placu zabaw ze zdartymi kolanami.
Imiesłowy przysłówkowe uprzednie:
- są tworzone od czasowników dokonanych
- kończą się na: -łszy, -wszy
- przykłady: usiadłszy, wszedłszy, zrobiwszy, pożegnawszy, napisawszy
- zdanie: Pożegnawszy gości, zabrałem się za sprzątanie mieszkania.
Imiesłowy przysłówkowe współczesne:
- są tworzone od czasowników niedokonanych
- kończą się na: -ąc
- przykłady: robiąc, kończąc, myśląc, czując, mówiąc
- zdanie: Mówiąc nieistotne rzeczy do Kasi, zastanawiałem się, jak jej powiedzieć, że straciłem pracę.
Warto jeszcze zwrócić uwagę na to, że imiesłowy przymiotnikowe (zarówno czynne, jak i bierne) nie wymagają stawiania przecinków. Traktujemy je przecież dokładnie tak samo jak przymiotniki.
- W bajkach Ignacego Krasickiego bohaterami są mówiące zwierzęta.
- Kończący się rok uważam za wyjątkowo udany.
- Wszystkie wymienione argumenty dowodzą słuszności mojej tezy.
- Dzień otwarty w naszej szkole spotkał się z ogromnym zainteresowaniem.
Sytuacja wygląda inaczej w przypadku imiesłowów przysłówkowych (zarówno uprzednich, jak i współczesnych). Imiesłowy te należy zawsze oddzielać przecinkiem od orzeczeń.
- Wypowiedziawszy swoje zdanie, wyszedł z sali.
- Nakarmiwszy wszystkie zwierzęta, udał się na zasłużoną przerwę.
- Zasypiał, marząc o zostaniu sławnym poetą.
- Pisząc sprawdzian z matematyki, myślał o zbliżającej się lekcji wychowania fizycznego.
