You are currently viewing Onomatopeja – definicja, przykłady użycia

Onomatopeja – definicja, przykłady użycia

Onomatopeja to inaczej wyraz dźwiękonaśladowczy. Jest to jeden z najpopularniejszych  środków stylistycznych. Poznają go już dzieci w szkole podstawowej, w nauczaniu początkowym (klasy I–III). Poprzez dość nietypową nazwę onomatopeja jest jednym z najszybciej zapamiętywanych tropów.

Onomatopeje są wykorzystywane nie tylko w poezji i w szeroko pojętej literaturze, ale także w życiu codziennym. Ich funkcja to naśladowanie opisywanych zjawisk bądź dźwięków wydawanych przez jakieś zwierzę, zjawisko bądź przedmiot. Pojęcie onomatopei łączy się z pojęciami takimi jak neologizm i glosolalia.

Neologizm to nowo powstały, nieistniejący w słownikach wyraz lub wyrażenie. Przykładem onomatopei będącej jednocześnie neologizmem może być słowo szuru-buru. Jest to wyraz naśladujący odgłosy, jakie powstają w wyniku tarcia, szurania. Inny przykład onomatopei i neologizmu to wyraz łubu-du. Słowo to imituje odgłos spadania czegoś ciężkiego na twardą powierzchnię – ziemię lub podłogę.
Przykład użycia: I wtedy usłyszałem głośne łubu-du. Okazało się, że walizka spadła z górnej półki i narobiła dużo hałasu.

Glosolalia jest układem głosek pozbawionym oczywistego sensu. Glosolalie nierzadko pojawiają się w zaklęciach czy przyśpiewkach charakterystycznych dla twórczości ludowej. Słowami będącymi onomatopejami i glosolaliami są na przykład abrakadabraczary mary czy hokus pokus. Są to zaklęcia magiczne funkcjonujące w języku także jako wyrażenia oznaczające jakieś niezrozumiałe rzeczy, działania.
Przykład użycia: Zrobił jakieś czary mary i sprawa była załatwiona. Nie umiem racjonalnie wyjaśnić, jak udało mu się tego dokonać.

Przykłady onomatopei znajdują się poniżej:
apsik
hi hi
he he
ha ha
prrr…
la la la
kici kici
a kuku
bęc
bam.

Onomatopeje to nie tylko wyrazy naśladujące dźwięki, ale także wyrazy opisujące naśladowanie tych dźwięków. Onomatopejami będą więc następujące pary leksemów:
miau miaumiauczenie
kra krakrakanie
muuu…muczenie
buuu…buczenie
cyk cykcykanie
puk pukpukanie
stuk stukstukanie
kap kapkapanie
szuuu…szumieć
sss…syczeć.

Utworem bogatym w onomatopeje jest „Ptasie radio” Juliana Tuwima. Poniżej fragment tego wiersza.
Na to wróbel zaterlikał:
„Cóż to znowu za muzyka?
Muszę zajrzeć do słownika,
By zrozumieć śpiew słowika.
Ćwir ćwir świrk!
Świr świr ćwirk!
Tu nie teatr
Ani cyrk!
Patrzcie go! Nastroszył piórka!
I wydziera się jak kurka!
Dość tych arii, dość tych liryk!
Ćwir ćwir czyrik,
Czyr czyr ćwirik!”

Innym wierszem przepełnionym onomatopejami jest „Lokomotywa” również autorstwa Juliana Tuwima. Przykładem wiersza bogatego w wyrazy dźwiękonaśladowcze przeznaczonego dla nieco starszych czytelników może być „Deszcz jesienny” Leopolda Staffa. Onomatopei nie brakuje także w epopei narodowej zatytułowanej „Pan Tadeusz”, którą napisał Adam Mickiewicz.

Czy przychodzą Wam na myśl inne, niewymienione w artykule onomatopeje? Kto poda więcej przykładów?

Ocena

Średnia ocena: 4.5 / 5. Liczba głosów: 18

Małgorzata Woźna

Małgorzata Woźna – magister filologii polskiej oraz kultury i praktyki tekstu, korepetytorka, korektorka i copywriterka, autorka bloga Prosty Polski, na którym od 2016 roku publikuje artykuły dotyczące języka polskiego. Pomaga uczniom szkół podstawowych i ponadpodstawowych uporać się z trudnymi zagadnieniami literackimi i językowymi. Daje wskazówki Polakom na temat poprawności problematycznych form.
Powiadomienia o komentarzach
Powiadom o
guest
0 komentarzy
Inline Feedbacks
Pokaż wszystkie komentarze.