Wyróżniamy następujące style w języku polskim (i nie tylko): styl potoczny, styl urzędowy (tu: styl kancelaryjny), styl publicystyczny, styl naukowy (tu: styl popularnonaukowy), styl artystyczny, styl retoryczny oraz styl osobisty.
Styl potoczny:
• charakterystyczny dla języka mówionego
• wiele frazeologizmów („ręce mi opadają”, „uparty jak osioł”, „głupi jak but”)
• wiele wyrazów gwarowych
• wiele powtórzeń
• liczne anakoluty (nieprawidłowe konstrukcje składniowe)
• liczne elipsy (pominięcia jakiejś części zdania, której odbiorca może się domyślić)
• krótkie, proste, urywane zdania
• stosowanie zdań pojedynczych i równoważników zdania
• spontaniczność
• użycie: monologi, dialogi, pamiętniki, dzienniki, listy.
Styl urzędowy:
• charakterystyczny dla języka pisanego
• wiele analityzmów („dokonać otwarcia”, „dokonać włamania”, „uczynek kradzieży”)
• wiele frazemów („szanowny panie”, „uprzejmie informuję”, „z poważaniem”)
• liczne germanizmy („w pierwszym rzędzie”, „być w posiadaniu”, „znajdować się”)
• liczne rusycyzmy („pod rząd”, „na dzień dzisiejszy”, „okazać pomoc”)
• liczne powtórzenia
• brak lub znikoma liczba epitetów
• brak obrazowości i ekspresywności
• zwięzłość i konwencjonalizacja języka
• podział na punkty, paragrafy, akapity
• stosowanie formy bezosobowej („należy”, „ogłasza się”, „winno się”)
• jego odmianą jest styl kancelaryjny, który obejmuje język korespondencji biurowej
• użycie: komunikaty, ogłoszenia, protokoły, akty prawne, korespondencja urzędowa.
Styl publicystyczny:
• charakterystyczny dla języka mówionego i pisanego
• wiele frazeologizmów, często przekształconych wskutek gry słownej, gry językowej („poniedziałkowa odprawa posłów greckich”, „syzyfowe prace na planie zdjęciowym”, „ziemia obiecana już otwarta”)
• wiele frazemów („byliśmy, jesteśmy, będziemy”, „dobra zmiana”, „totalna opozycja”)
• połączenie stylu potocznego ze stylem naukowym
• komunikatywny, jasny, zrozumiały, prosty
• sugestywny i obrazowy
• zawiera elementy subiektywne, wartościujące, oceniające
• użycie: telewizja, radio, prasa.
Styl naukowy:
• charakterystyczny dla języka pisanego
• wiele zestawień, terminów naukowych (gramatyka opisowa, retoryka stosowana, psychologia kliniczna)
• niewiele frazemów
• dbanie o poprawność języka
• precyzyjność, konkretność, kompletność wypowiedzi
• segmentowanie wypowiedzi – rozdziały, podrozdziały, punkty, podpunkty
• zdanie długie, podrzędnie złożone, wielokrotnie złożone (skomplikowana składnia)
• obiektywizm, brak elementów wartościujących, oceniających
• jego odmianą jest styl popularnonaukowy, który różni się mniejszą wartością naukową oraz subiektywnością, zawiera elementy wartościujące, oceniające
• użycie: prace naukowe.
Styl artystyczny:
• charakterystyczny dla języka pisanego
• wiele środków językowych właściwych danej epoce (metafory, porównania, synekdochy, metonimie, epitety, onomatopeje, oksymorony, synestezje, rym, rytm)
• funkcja estetyczna
• wolność (można popełniać błędy)
• swoboda korzystania ze wszystkich odmian stylistycznych (stylizacja językowa)
• bogactwo słownictwa
• wiele poetyzmów
• wiele archaizmów
• użycie: literatura piękna.
Styl retoryczny:
• charakterystyczny dla języka mówionego
• wiele środków retorycznych (apostrofa, inwersja, przemilczenie, pytanie retoryczne)
• funkcja estetyczna
• bogactwo słownictwa
• zbliżony do stylu artystycznego
• emocjonalny
• ozdobność, podniosłość, kunszt
• użycie: przemowy, referaty, wykłady.
Styl osobisty:
• charakterystyczny dla języka mówionego i pisanego
• jest egocentryczny (zależny od autora)
• użycie: szeroko pojęty język mówiony i pisany.
