Język niepodważalnie wpływa na nasze myślenie. Dzieje się tak, bo jako rodowici jego użytkownicy nie zastanawiamy się nad sensem każdego wypowiedzianego słowa, wyrażenia czy zwrotu. Słyszymy coś, zapamiętujemy, bezrefleksyjnie powtarzamy i wbijamy sobie do głów masę nieuświadomionych „prawd”.
I tak na przykład: mówiąc o braniu czegoś na „chłopski rozum”, twierdzeniu, że na twarzach mężczyzn nigdy nie pojawiają się łzy (chłopaki nie płaczą), wspominając o „babskim gadaniu” bądź babie, która schodząc z wozu, przynosi ulgę koniom (baba z wozu, koniom lżej), generalizujemy i uznajemy, że „mężczyzna to dobre, a kobieta to złe”.
Podobnie jest z metaforami góry i dołu – ludzie bywają na szczycie czy piedestale (tak mówimy o tych, którzy odnoszą sukcesy), produkty pochodzą z górnych (produkty ekskluzywne) i dolnych (produkty gorszej jakości) półek, nieszczęśliwie wpadamy w dołki, miewamy doły i cierpimy na depresję. Przykłady te dowodzą, że i tu dokonujemy oceny – „góra to dobre, a dół to złe”.
Wreszcie, takiemu wartościowaniu podlegają też prawa i lewa strona – „prawa to dobre, a lewa to złe”. Sprawdźmy na przykładach:
1) Być prawym – być uczciwym, szlachetnym (+).
2) Być lewym – być niezdolnym do wykonywania czegoś, podejrzanym, nielegalnym (-).
3) Być czyjąś prawą ręką – być najbliższym, zaufanym pracownikiem (+).
4) Mieć dwie lewe ręce – być niezdarnym, nie nadawać się do pracy (-).
5) Wstać lewą nogą – być w złym humorze bez powodu, mieć zły nastrój od samego rana (-).
6) Ubrać coś na prawą stronę – ubrać coś prawidłowo, zgodnie z założeniem (+).
7) Ubrać coś na lewą stronę – ubrać coś nieprawidłowo, niezgodnie z założeniem (-).
8) Mieć lewe papiery – posiadać nielegalne dokumenty (-).
9) Pracować na lewo – pracować nielegalnie (-).
10) Zrobić coś na lewo – zrobić coś nielegalnie (-).
W utartych wyrażeniach i zwrotach, a przede wszystkim w korzystaniu z nich nie ma oczywiście niczego złego. Pamiętajmy jednak, by bezrefleksyjnie nie wrzucać do jednego „dobrego” worka tego, co męskie, górne i prawe, a do drugiego – „złego” – tego, co babskie, dolne i lewe.
Mam teorię, że zniechęcać nas do lewej strony zaczął, a już na pewno mocno do tego zniechęcania przyczynił się, sam Adam Mickiewicz i jego słynny dziadowski podział na prawą i lewą stronę. Kto czytał, ten wie… 😉
