Wstęp z tezą
Cele jednostki oraz dobro społeczeństwa to tematy często poruszane w tekstach kultury, w tym literatury. Oba te zagadnienia nierzadko łączy pojęcie konfliktu. Dzieje się tak dlatego, że wizja świata poszczególnej osoby niejednokrotnie jest zupełnie inna niż działania sprzyjające szczęściu większej zbiorowości. Każda jednostka jest jednak częścią społeczności, dlatego właśnie wspólne dobro jest ważniejszą wartością od realizacji indywidualnych celów.
Argument 1. (odwołanie do fragmentu „Pana Tadeusza”)
W podanym fragmencie „Pana Tadeusza” autorstwa Adama Mickiewicza zaprezentowane są stanowiska trzech osób – Sędziego Soplicy, księdza Robaka oraz Macieja Dobrzyńskiego. Pierwszy wymieniony wspomina o konflikcie, jaki od dawna prowadzi z Hrabim Horeszką i jego sługą Gerwazym. Dowodem na to mogą być słowa: „Hrabia, pyszałek, głupiec, był przyczyną waśni, / I Gerwazy łotr […]”. Sędzia zdaje się nie dostrzegać szansy na pogodzenie się z magnatami. Ksiądz Robak próbuje uświadomić mu, że trudna sytuacja Polski wymaga zjednoczenia się, a co za tym idzie – zapomnienia o dotychczas prowadzonych sporach. Ilustruje to cytat: „Ważne rzeczy, mój bracie! Wojna tuż nad nami! / Wojna o Polskę! bracie! Będziem Polakami!”. Ostatni swoje stanowisko przedstawia Maciek nad Maćkami. Ten prosty, mądry i doświadczony wódz szlachty zaściankowej nie może uwierzyć, że sprawy jednostkowe mogą być dla kogoś ważniejsze niż dobro ojczyzny. Zostało to zawarte w słowach: „To póki o wskrzeszeniu Polski była rada, / O dobru pospolitem, głupi, u was zwada?”.
Argument 2. (odwołanie do całości „Pana Tadeusza”)
W obliczu szykowania powstania przeciwko Moskalom, a także oczekiwań na wielkiego wodza – Napoleona wszystkie warstwy szlachty musiały się zjednoczyć. Skłóceni, nierozumiejący się i dalecy sobie dotąd szlachcice walczyli po jednej stronie i to dało im zwycięstwo. Pomiędzy szlachtą magnacką (tu: Hrabia Horeszko i jego sługa Gerwazy), szlachtą średniozamożną (tu: Sędzia Soplica i jego sługa Protazy) a szlachtą zaściankową (tu: Maciej Dobrzyński, Bartek Prusak) zapanowała zgoda. Została ona zwieńczona dwoma wydarzeniami. Po pierwsze – żyjący nienawiścią do Sopliców klucznik Gerwazy Rębajło przebaczył mordercy Stolnika Horeszki – Jackowi Soplicy. Po drugie – odbyły się zaręczyny Tadeusza Soplicy z Zosią Horeszkówną, które sprawiły, że zamek będący przedmiotem sporów zaczął należeć do dwóch rodów. Stworzona w romantyzmie epopeja narodowa „Pan Tadeusz” dowodzi więc, że dobro wspólne jest wyższą wartością od szczęścia jednostki.
Argument 3. (odwołanie do „Lalki”)
Postawioną powyżej tezę potwierdza inne dzieło polskiej literatury. Jest to pozytywistyczna powieść Bolesława Prusa pod tytułem „Lalka”. Autor uświadamia czytelnikom, że życie warszawian, które można przełożyć na byt Polaków, jest zależne od wspólnej pracy ludzi wszystkich warstw społecznych. Zgodnie z ideą pracy organicznej, którą popierał Prus, każda warstwa powinna działać w imię dobra ogółu. Tylko razem można stworzyć poprawnie funkcjonujący, zdrowy organizm. Ciało ludzkie jest więc metaforą społeczeństwa. Utwór, w przeciwieństwie do poematu Mickiewicza, ma jednak negatywny wydźwięk. Pokazuje ogromne nierówności pomiędzy arystokracją (tu: Izabela Łęcka, Tomasz Łęcki, baronowa Krzeszowska), mieszczaństwem (tu: Stanisław Wokulski, Ignacy Rzecki, Helena Stawska) a nizinami społecznymi (tu: Węgiełek, woźnica Wysocki, Marianna). Ludzie opisani w „Lalce”, a dokładniej najwyższa warstwa społeczna, dbają wyłącznie o własne dobro, realizują wyłącznie swoje cele, nie interesują się losem najbiedniejszych, co stawia ich w złym świetle i – co ważniejsze – nie pozwala na osiągnięcie równowagi i szczęścia w społeczeństwie.
Zakończenie z wnioskami
Jak udowadniają „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza, „Lalka” Bolesława Prusa, a także inne, nieprzytoczone powyżej utwory literackie (na przykład „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego) dobro wspólne jest zdecydowanie ważniejsze od realizacji indywidualnych celów. Szczęście zbiorowości przyczynia się do realizowania założeń i marzeń poszczególnych osób. Powinniśmy więc nieustannie troszczyć się o sprawy społeczne – bez względu na czasy, w których żyjemy i przypisywany nam status społeczny.
