Śmierć to temat, który był, jest i z całą pewnością będzie często poruszany przez twórców tekstów kultury, w tym literatury. Dzieje się tak, dlatego że przemijanie to proces dotykający każdego człowieka bez względu na płeć, pochodzenie, status społeczny czy wykształcenie. Jest więc przedmiotem zainteresowań wszystkich. Sposoby radzenia sobie ze śmiercią są różne, gdyż zależą od wielu czynników, na przykład od epoki, w której żyją ludzie i jej założeń.
W średniowieczu przemijanie było tematem wywołującym negatywne emocje – głównie strach. W związku z tym powstało wiele utworów oswajających ludzi z odchodzeniem ze świata. Jednym z nich jest „Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią” nieznanego autora. W wierszu Śmierć została upersonifikowana – nadano jej cechy ludzkie, takie jak niewiedza, lęk czy umiejętność opowiadania. Dzięki temu czytelnik mógł wiele dowiedzieć się na jej temat, na przykład tego, że nie trzeba się bać przemijania, kiedy żyje się zgodnie z przykazaniami Boga. Sposobem radzenia sobie ze śmiercią w tym utworze jest więc oswojenie się z nią poprzez mówienie o niej.
Z kolei w renesansie o umieraniu opowiada się zupełnie inaczej. Jan Kochanowski, po odejściu jego córki – dwuipółletniej Urszulki, stworzył cykl dziewiętnastu trenów. W wierszach poeta opisuje swoje emocje, wspomina dziecko, chwali je, wiele miejsca poświęca temu, że nie może pogodzić się z losem, jaki zesłał na niego Bóg. Końcowo jednak (tren XIX – „Sen”) Kochanowski doznaje ukojenia – widzi swoją córkę, która jest szczęśliwa i bezpieczna na rękach babci w niebie. Można więc przypuszczać, że napisanie cyklu trenów pozwoliło przelać poecie uczucia na papier, a kolejno pogodzić się ze stratą. Sposobem poradzenia sobie ze śmiercią w tym przypadku była więc twórczość.
Jeszcze inne podejście do tematyki śmierci mieli twórcy okresu romantyzmu. W dramacie niescenicznym Adama Mickiewicza pod tytułem „Dziady” cz. II opisany jest obrzęd tytułowych dziadów. Twórca poprzez wydanie tego utworu chciał sprawić, aby czytelnicy oderwali się choć na chwilę od codziennych trosk i zajęć, żeby przeczytali coś niezwykłego, magicznego. Ludzie żyjące w XIX wieku z całą pewnością wciąż przejmowali się śmiercią i tym, co wydarzy się po niej. Mickiewicz dał im nadzieję na to, że po śmierci jest coś jeszcze, istnieje jakiś świat, w którym można odkupić swoje winy. Przykładami bohaterów, którzy mieli taką możliwość są: Józio i Rózia (duchy lekkie), Widmo Złego Pana (duch ciężki) oraz pasterka Zosia (duch pośredni). Sposobem radzenia sobie ze śmiercią zaproponowanym przez Mickiewicza jest więc danie nadziei na istnienie życia po życiu.
Jak mam nadzieję udowodniłam, sposoby radzenia sobie ze śmiercią opisane w tekstach literackich, są różne. Zależą one od wielu czynników, a jednym z najważniejszych jest epoka, w jakiej dany utwór powstał. Śmierć nigdy nie przestanie interesować ludzi, gdyż – paradoksalnie – jest nieodłącznym elementem życia, jego finałem. Dzieła traktujące o przemijaniu powinny dalej być dostosowywane do czasów i miejsc, w jakich się je tworzy. Tylko wtedy mogą spełniać swoje funkcje – uczyć, umoralniać, uspokajać, informować.
