Wstęp
Według „Słownika języka polskiego” idealista to „człowiek kierujący się w życiu i postępowaniu ideami, wzniosłymi celami”. W „Lalce” autorstwa Bolesława Prusa znajduje się wielu bohaterów, których można nazwać idealistami. Są to przede wszystkim: Ignacy Rzecki (romantyk), Stanisław Wokulski (romantyk i pozytywista) oraz Julian Ochocki (pozytywista). Wszyscy oni mieli własne przekonania, w które wierzyli, i cele, do których dążyli. Mimo to, ostatecznie należy ich uznać za polskich idealistów na tle społecznego rozkładu.
Ignacy Rzecki – idealista romatyk
Ignacy Rzecki, który żył przeszłością i nadzieją na lepsze jutro, ale nie teraźniejszością, umarł samotny i nieszczęśliwy. Zgodnie z tym, jak został wychowany, wierzył, że jego ojczyzna zostanie wkrótce wybawiona przez ród Napoleonidów. Ponadto, był marzycielem, a żadne z jego pragnień nie zostało spełnione – nie doczekał się szczęścia w miłości (ani własnego, ani Wokulskiego), nie wyjechał na wieś, nie odbył zagranicznej podróży i nie otworzył sklepu. Nie przyszło mu też dożyć chwili, w której złe osoby, takie jak baronowa Krzeszowska, zostałyby odepchnięte przez innych ludzi. Opisywanego romantyka zdecydowanie należy więc uznać za polskiego idealistę na tle społecznego rozkładu – jego typowo romantyczne wiara i nadzieja nie pomogły Polsce w odzyskaniu niepodległości.
Stanisław Wokulski – idealista romantyk i pozytywista
Stanisław Wokulski, choć próbował realizować zarówno cele romantyków, jak i pozytywistów nie spełnił się całkowicie w żadnej z ról, które chciał odgrywać w swoim życiu. Nieszczęśliwa miłość do arystokratki – Izabeli Łęckiej nie pozwalała mu wykorzystywać całego potencjału, a nawet sprawiła, że próbował popełnić samobójstwo. Mimo że dążył do realizowania założeń pracy organicznej (pomoc w znalezieniu pracy Mariannie i braciom Wysockim) i pracy u podstaw (dużo czasu poświęcił nauce), nie mógł wiele osiągnąć, gdyż działał w pojedynkę. Charakteryzowanego romantyka i pozytywistę trzeba zatem określić jako polskiego idealistę na tle społecznego rozkładu – nie odnalazł się w żadnej grupie społecznej, ani w mieszczaństwie, ani w arystokracji, a ta izolacja odbierała mu chęć do działania.
Julian Ochocki – idealista pozytywista
Julian Ochocki sam pozbawił się szczęścia rodzinnego, nie mając przy tym pewności, że pełne oddanie się nauce i pracy uczyni go spełnionym. Całe życie poświęcił realizowaniu badań naukowych i próbom stworzenia maszyny latającej. Pragnął wynaleźć coś, co będzie wykorzystywane przez wszystkich ludzi. Działał dla dobra społeczeństwa i jego rozwoju, nie zważając na to, że nie cieszył się zbytnim uznaniem. Przy tym zapominał o samym sobie. Nigdy się nie ożenił, gdyż uważał, że żona odciągałaby go od nauki i pracy poprzez chęć posiadania potomstwa i uczestniczenia w balach. Ukazanego w powieści Prusa pozytywistę z całą pewnością należy więc nazwać polskim idealistą na tle społecznego rozkładu – najprawdopodobniej aspołeczny Ochocki nigdy nie osiągnął szczęścia – ani w miłości, ani w karierze.
Podsumowanie
Rzeckiego, Wokulskiego oraz Ochockiego – bohaterów realistycznej powieści Prusa, zdecydowanie należy uznać za polskich idealistów na tle społecznego rozkładu. Wszyscy oni mieli swoje marzenia i ambicje. Jednak niezrealizowane wzniosłe cele spowodowały, że zarówno wyżej wymienieni mężczyźni, jak i inni ludzie żyjący w drugiej połowie XIX wieku borykali się z niespełnieniem, rozczarowaniem, rozgoryczeniem i smutkiem. Uczucia te niszczyły idealistów wewnętrznie, „podcinały im skrzydła” i powodowały, że zjednoczenie się i wspólne działanie Polaków stawały się coraz bardziej odległe.
