Średniowiecze
• Średniowiecze – wieki średnie, wieki ciemne.
• Początek średniowiecza w Europie i w Polsce – V wiek (476 rok – upadek cesarstwa zachodniorzymskiego).
• Koniec średniowiecza w Europie – XV wiek (1450 rok – wynalezienie druku przez Jana Gutenberga; 1453 rok – zdobycie Konstantynopola przez Turków; 1492 rok – odkrycie Ameryki prze Krzysztofa Kolumba; 1517 rok – początek reformacji za sprawą Marcina Lutra).
• Koniec średniowiecza w Polsce – XVI wiek.
• Prosto: Średniowiecze trwało od V do XV wieku.
Średniowiecze – w epoce tej nastąpiły doniosłe przemiany polityczne, społeczne i religijne wyznaczone przez rozwój chrześcijaństwa, tworzenie się instytucji Kościoła, który wywarł ogromny wpływ na całą epokę, upadek cesarstwa zachodniorzymskiego oraz rozwój i umacnianie się ustroju feudalnego. W okresie średniowiecza na gruncie łaciny wykształciły się języki romańskie, a także rozwijały się inne języki narodowe. Filozoficzne założenia średniowiecza nawiązywały do nauk świętego Augustyna (augustynizm) i świętego Tomasza (tomizm). Epokę cechowały teocentryzm i uniwersalizm. Ówczesna literatura, pisana zarówno po łacinie, jak i w językach narodowych, podporządkowana była religii: poruszała tematykę sakralną, prezentując ją w formie alegorycznej. Obok literatury religijnej wykształciła się także twórczość okolicznościowa i dworska, a także plebejska. Dorobek epoki średniowiecza został zakwestionowany w renesansie, który okres miniony uznał za czasy ciemnoty i zacofania oraz lata upadku kultury.
Pytania na sprawdzian ze średniowiecza:
1. Scharakteryzuj średniowiecze, określ ramy czasowe, wskaż najważniejsze daty i wydarzenia.
2. Opisz filozofie głoszone przez świętego Augustyna i świętego Tomasza.
3. Omów cechy kultury średniowiecza, odwołaj się do konkretnych przykładów z literatury.
4. Wymień najpopularniejsze gatunki literackie w średniowieczu, scharakteryzuj je i podaj przykłady.
5. Określ cechy i znaczenie literatury parenetycznej w średniowieczu.
6. Omów ideał: władny, rycerza, świętego i ascety. Odwołaj się do konkretnych utworów.
7. Wyjaśnij, na czym polegał etos rycerski na podstawie Pieśni o Rolandzie.
8. Omów cechy postawy franciszkańskiej, odwołaj się do życia świętego Franciszka.
9. Wyjaśnij postawę ascezy, odwołaj się do Legendy o świętym Aleksym.
10. Przedstaw motyw śmierci w literaturze średniowiecznej na przykładzie Rozmowy Mistrza Polikarpa ze Śmiercią (dance macabre).
11. Przedstaw motyw śmierci w literaturze średniowiecznej na przykładzie Pieśni o Rolandzie (ars bene moriendi).
12. Przedstaw motyw śmierci w literaturze średniowiecznej na przykładzie Legendy o świętym Aleksym (hagiografia, asceza, cuda).
13. Opisz cierpienia Matki Boskiej ukazane w wierszu Posłuchajcie, bracia miła.
14. Scharakteryzuj i opisz przesłanie pieśni Bogurodzica.
15. Wskaż i nazwij rodzaje archaizmów zawarte w Bogurodzicy.
