XX-lecie międzywojenne
• Dwudziestolecie międzywojenne – okres między zakończeniem I wojny światowej a rozpoczęciem II wojny światowej.
• Początek XX-lecia międzywojennego – 1918 rok – zakończenie I wojny światowej.
• Koniec XX-lecia międzywojennego – 1939 rok – rozpoczęcie II wojny światowej.
• Prosto: XX-lecie międzywojenne obejmuje lata 1918 – 1939.
Dwudziestolecie międzywojenne – epoka ta charakteryzowała się doniosłymi przemianami społecznymi i politycznymi: Wielką Rewolucją Październikową (1917 rok), rozwojem marksizmu, kryzysem gospodarczym (1929 – 1933), powstaniem nacjonalizmu i faszyzmu prowadzącym do wybuchu II wojny światowej. Lata 1918 – 1939 to także czasy rozwoju nauk ścisłych i humanistycznych. Na literaturę europejską ze szczególną siłą oddziaływały zwłaszcza nurty filozoficzne: bergsonizm i egzystencjalizm oraz psychoanalityczna szkoła uczniów Zygmunta Freuda (freudyzm): Gustawa Junga i Alfreda Adlera. We wszystkich dziedzinach sztuki pojawiały się nurty awangardowe i reformatorskie. Na epokę dwudziestolecia przypada Wielka Reforma Teatru, rozwój muzyki dodekafonicznej, jazzu, powstanie kina i jego ekspansja, kubizm i konstruktywizm w sztukach plastycznych i architekturze. Rozwój cywilizacji: urbanizacja i industrializacja również wpłynęły na kształtowanie się tematów literackich (urbanizm). W literaturze europejskiej tego okresu znaczą rolę odgrywały następujące nurty: ekspresjonizm, futuryzm, nadrealizm, dadaizm, które rozwijały się także w Polsce. W prozie popularny był psychologizm, ekspresjonizm oraz literatura faktu. Charakter literatury dwudziestolecia międzywojennego w Polsce określony został przez specyficzną sytuację polityczną. Odzyskanie niepodległości, po latach trwania zaborów, skłoniło pisarzy do podjęcia tematów innych niż patriotyczne i martyrologiczne. Po I wojnie światowej powstawały, odgrywające znaczącą rolę, grupy poetyckie: Skamander, Awangarda Krakowska, druga awangarda w dużym stopniu o charakterze katastroficznym (np. Żagary), działali futuryści, w prozie rozwijała się powieść psychologiczna i polityczna (Zofia Nałkowska, Juliusz Kaden-Bandrowski). W latach 30. narastały nurty katastroficzne związane z niepokojem wywołanym rozwojem faszyzmu. Polski dramat reprezentuje Stanisław Ignacy Witkiewicz i jego teoria Czystej Formy oraz Karol Hubert Rostworowski i Stefan Żeromski.
Pytania na sprawdzian z dwudziestolecia międzywojennego:
1) Zdefiniuj następujące pojęcia: ekspresjonizm, katastrofizm, surrealizm, awangarda, kubizm, egzystencjalizm, bergsonizm, freudyzm, urbanizacja, industrializacja, faszyzm, nacjonalizm.
2) Wyjaśnij znaczenie tytułu powieści Zofii Nałkowskiej Granica.
3) Scharakteryzuj Zenona Ziembiewicza – głównego bohatera powieści Granica.
4) Napisz, na czym polegała klęska życiowa Zenona Ziembiewicza.
5) Objaśnij pojęcie oniryzmu, odwołaj się do Sklepów cynamonowych Bruno Schulza.
6) Wypisz pięć opowiadań ze Sklepów cynamonowych Bruno Schulza.
7) Objaśnij pojęcie surrealizmu, odwołaj się do Ferdydurke Witolda Gombrowicza.
8) Napisz, co w powieści Ferdydurke symbolizują: pupa, upupianie, kupa, łydka, gęba, forma.
9) Napisz, na czym polegała nowoczesność państwa Młodziaków (bohaterowie powieści Ferdydurke).
10) Napisz, na czym polegał tradycjonalizm państwa Hurleckich (bohaterowie powieści Ferdydurke).
11) Co to znaczy, że Miętus szukał parobka, który nie robiłby żadnej gęby?
12) Skąd pochodzą i co znaczą słowa: Nie ma ucieczki przed gębą, jak tylko w inną gębę.
13) Wyjaśnij, czym były szklane domy z powieści Stefana Żeromskiego pod tytułem Przedwiośnie (zobacz opracowanie „Przedwiośnia”).
14) Opisz relacje Cezarego Baryki (główny bohater Przedwiośnia) z rodzicami.
15) Scharakteryzuj dwie koncepcje odbudowy państwa opisane w Przedwiośniu (koncepcja Szymona Gajowca i Antoniego Lulka).
16) Przeanalizuj i zinterpretuj wiersz Juliana Tuwima Do krytyków.
17) Przeanalizuj i zinterpretuj wiersz Juliana Tuwima Do prostego człowieka.
18) Przeanalizuj i zinterpretuj wiersz Jana Lechonia Herostrates.
19) Przeanalizuj i zinterpretuj wiersz Leopolda Staffa Dzieciństwo.
20) Dokonaj analizy porównawczej wierszy Mickiewicz Leopolda Staffa i Mickiewicz zmęczony Jana Lechonia.
