Oksymoron, zwany też antylogią lub epitetem sprzecznym, to oczywista sprzeczność, przenośne zestawienie pojęć o przeciwstawnym, wykluczającym się wzajemnie znaczeniu. W filmie „Inteligent w armii” Billy Rago tak wytłumaczył proces tworzenia oksymoronu: „Bierzesz dwa słowa, które z pozoru do siebie nie pasują i składasz do kupy”. O oksymoronach mówiła także inna postać pochodząca ze świata filmu i serialu – Alutka z „Rodziny zastępczej”: „Mąż romantyk to jest jednak oksymoron”. Wielu z nas, mniej lub bardziej świadomie, posługuje się oksymoronem, radząc innym: „spiesz się powoli”. Aby lepiej zrozumieć omawiane pojęcie, przyjrzyjmy się najróżniejszym przykładom oksymoronów:
- biały Murzyn
- biedny bogacz
- cichy krzyk
- ciepły lód
- czysty brudas
- dobrowolny przymus
- egoistyczny altruista
- głośny szept
- głupie mądrości
- gorzkie szczęście
- kulturalny cham
- małomówny gaduła
- miły buc
- nieetyczna moralność
- niemy mówca
- odgłosy ciszy
- pachnący śmierdziel
- piękna brzydula
- pracowite lenistwo
- prawdomówny kłamczuch
- przyjazny wróg
- stare niemowlę
- sucha woda
- szczupły grubas
- tajna reklama
- wielki kurdupel
- wirtualna rzeczywistość
- współczesna historia
- zimne ognie
- żywy trup.
Oksymoronów nie uznaje się za błędy językowe. Jak podaje definicja, zawierają one oczywistą sprzeczność, – są celowe, stanowią więc nie błędną konstrukcję, a zabieg retoryczny.
