Tematy rozprawek maturalnych – poziom rozszerzony

Matura rozszerzona z języka polskiego to nie lada wyzwanie. Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że rozprawka na maturze rozszerzonej, a dokładniej wypowiedź argumentacyjna, znacząco różni się od wypracowania, z którym mierzą się uczniowie na podstawie. Główną różnicą jest to, że rozprawka na podstawie ma mieć minimum 300 wyrazów, z kolei w przypadku rozszerzenia jest to aż o 200 wyrazów więcej, czyli minimum 500. Tematy rozprawek na poziomie rozszerzonym także są zdecydowanie trudniejsze. Jakie są to tematy? Jakie kompetencje badają? Znajomości jakich lektur wymagają? Odpowiedzi na te pytania znajdziecie poniżej, kiedy zapoznacie się z tematami rozprawek na poziomie rozszerzonym z matur: właściwych, próbnych i dodatkowych.

Tematy rozprawek na poziomie rozszerzonym, w których nie trzeba odnosić się do podanego fragmentu tekstu

Temat 1. Dialog z romantyzmem. Rozważ sposoby i funkcje nawiązywania do tradycji romantycznej w utworach późniejszych epok. W pracy odwołaj się do:

• „Mistrza i Małgorzaty” Michaiła Bułhakowa
• utworów literackich z dwóch różnych epok
• wybranego kontekstu.

Twoja praca powinna liczyć co najmniej 500 wyrazów.
Źródło: Operon, matura próbna, listopad 2023 rok.

Temat 2. Gry z historią. Opowieść o przeszłości w dziełach literatury polskiej. Omów tematy, problemy, sposoby kreowania świata przedstawionego. W pracy odwołaj się do:

• wybranej lektury obowiązkowej
• utworów literackich z dwóch różnych epok
• wybranego kontekstu.

Twoja praca powinna liczyć co najmniej 500 wyrazów.
Źródło: CKE, matura próbna, marzec 2022 rok.

Temat 3. Gry z tekstem. Nawiązania do innych tekstów literackich jako sposób kreowania świata przedstawionego. W pracy odwołaj się do:

• wybranej lektury obowiązkowej
• utworów literackich z dwóch różnych epok
• wybranego kontekstu.

Twoja praca powinna liczyć co najmniej 500 wyrazów.
Źródło: nieznane.

Temat 4. Heroizacja i deheroizacja bohatera literackiego. Rozważ, jakie funkcje pełnią heroizacja i deheroizacja w kreacji bohatera literackiego. W pracy odwołaj się do:

• „Małej Apokalipsy” Tadeusza Konwickiego
• utworów literackich z dwóch różnych epok
• wybranego kontekstu.

Twoja praca powinna liczyć co najmniej 500 wyrazów.
Źródło: informator maturalny CKE (matura w nowej formule).

Temat 5. Między utopią a antyutopią. Punktem wyjścia rozważań o literackich obrazach budowania idealnego świata uczyń „Małą Apokalipsę” Tadeusza Konwickiego. W pracy odwołaj się do:

• „Małej Apokalipsy” Tadeusza Konwickiego
• utworów literackich z dwóch różnych epok
• wybranego kontekstu.

Twoja praca powinna liczyć co najmniej 500 wyrazów.
Źródło: informator maturalny CKE (matura w nowej formule).

Temat 6. Realizm i fantastyka. Rozważ, jaką funkcję pełni przenikanie się konwencji realistycznej i konwencji fantastycznej w tym samym utworze literackim. W pracy odwołaj się do:

• wybranej lektury obowiązkowej
• utworów literackich z dwóch różnych epok
• wybranego kontekstu.

Twoja praca powinna liczyć co najmniej 500 wyrazów.
Źródło: CKE, matura właściwa, maj 2023 rok.

Temat 7. Rozważ, jak konwencja groteskowa wykorzystana w utworze wpływa na jego przesłanie. W pracy odwołaj się do:

• „Szewców” Stanisława Ignacego Witkiewicza
• utworów literackich z dwóch różnych epok
• wybranego kontekstu.

Twoja praca powinna liczyć co najmniej 500 wyrazów.
Źródło: CKE, matura próbna, grudzień 2022 rok.

Temat 8. Rozważ, jak założenia programowe epoki wpływają na sposób kreowania świata przedstawionego w utworze literackim. W pracy odwołaj się do:

• „Lalki” Bolesława Prusa
• utworów literackich z dwóch różnych epok
• wybranego kontekstu.

Twoja praca powinna liczyć co najmniej 500 wyrazów.
Źródło: CKE, matura dodatkowa, 2023 rok.

Temat 9. Rozważ, jakie funkcje w kreacji świata przedstawionego w dziele literackim może odgrywać kategoria komizmu. W pracy odwołaj się do:

• „Mistrza i Małgorzaty” Michaiła Bułhakowa
• utworów literackich z dwóch różnych epok
• wybranego kontekstu.

Twoja praca powinna liczyć co najmniej 500 wyrazów.
Źródło: nieznane.

Temat 10. Żadne dzieło nie powstaje w kulturowej próżni. Rozważ, jaką rolę w literaturze pełni aluzja. W pracy odwołaj się do:

• „Madame” Antoniego Libery
• utworów literackich z dwóch różnych epok
• wybranego kontekstu.

Twoja praca powinna liczyć co najmniej 500 wyrazów.
Źródło: informator maturalny CKE (matura w nowej formule).

Tematy rozprawek na poziomie rozszerzonym, w których trzeba odnieść się do podanego fragmentu tekstu

Temat 11. Absurd jako kategoria estetyczna. Rozważ sposoby kreacji absurdu w działach literackich. Punktem wyjścia do rozważań uczyń fragment tekstu Józefa Krakowiaka. W pracy odwołaj się do:

• wybranej lektury obowiązkowej
• utworów literackich z dwóch różnych epok
• wybranego kontekstu.

Twoja praca powinna liczyć co najmniej 500 wyrazów.

Absurd jako byt to rzeczywistość przypadkowa, chaotyczna, tajemnicza, ani zdeterminowana, ani celowa, a więc przerażająca, bo nieprzewidywalna, irracjonalna, bo nic nie jest wykluczone. (Józef Krakowiak)

Źródło: nieznane.

Temat 12. Naśladowanie a symbolizowanie. Rozważ, jaką funkcję w utworze literackim pełni konwencja mimetyczna, a jaką – konwencja symboliczna. Punktem wyjścia do porównania funkcji obu konwencji uczyń cytat ze „Słownika terminów literackich”. W pracy odwołaj się do:

• wybranej lektury obowiązkowej
• utworów literackich z dwóch różnych epok
• wybranego kontekstu.

Twoja praca powinna liczyć co najmniej 500 wyrazów.

Symbol – pojedynczy motyw lub zespół motywów występujących w dziele, który jest znakiem treści głęboko ukrytych i niejasnych, mających za zadanie kierować ku nim myśli czytelnika. […] Znamienną właściwością symbolu jest chwiejność i niepewność znaczenia, które należy mu przypisywać. […] Możliwość wprowadzania ujęć symbolicznych dostępna jest ogólnie wszelkim typom literatury, jednakże tylko niektóre dopuściły ją w szerszym zakresie. („Symbol”, [w:] „Słownik terminów literackich”)

Źródło: nieznane.

Temat 13. Rozważ, jaką rolę odgrywa autobiografizm w kreacji świata w dziełach literackich różnych epok. Punktem wyjścia do rozważań uczyń fragment tekstu Edyty Dziewońskiej. W pracy odwołaj się do:

• wybranej lektury obowiązkowej
• utworów literackich z dwóch różnych epok
• wybranego kontekstu.

Twoja praca powinna liczyć co najmniej 500 wyrazów.

Autobiografizmu czy reprezentowanej przez pisarza postawy autobiograficznej w literaturze nie należy rozpatrywać w kategoriach dokumentalnego i szczegółowego odzwierciedlenia życia jednostki. Jest to raczej konwencja, która zależnie od kultury artystycznej i światopoglądu epoki, w różnym stopniu i w różny sposób dopuszcza do ujawnienia podmiotowego „ja”, posiadającego cechy autora, mniej lub bardziej zauważalne. (Edyta Dziewońska)

Źródło: informator maturalny CKE (matura w nowej formule).

Temat 14. Rozważ, jaką rolę pełni paraboliczność w kreacji świata przedstawionego w literaturze. Punktem wyjścia rozważań uczyń przywołaną definicję. W pracy odwołaj się do:

• wybranej lektury obowiązkowej
• utworów literackich z dwóch różnych epok
• wybranego kontekstu.

Twoja praca powinna liczyć co najmniej 500 wyrazów.

Parabola […] niesie w sobie uniwersalną, ponadczasową wykładnię praw moralnych, filozoficznych, religijnych, politycznych bądź innych, związanych z sytuacją egzystencjalną człowieka. […] Charakterystyczną cechą parabolicznego dzieła literackiego jest jego dwupoziomowość wymagająca od czytelnika dojrzałej i rozbudowanej interpretacji – w innym bowiem wypadku dzieło pozostanie odczytane w sposób literalny, uproszczony i nie odsłoni swego ukrytego i nadrzędnego sensu. („Parabola”, [w:] „Słownik gatunków literackich”)

Źródło: informator maturalny CKE (matura w nowej formule).

Temat 15. Rozważ, jaką rolę w utworze literackim pełni konstrukcja czasu. Punktem wyjścia do rozważań uczyń fragment tekstu Doroty Korwin-Piotrowskiej. W pracy odwołaj się do:

• wybranej lektury obowiązkowej
• utworów literackich z dwóch różnych epok
• wybranego kontekstu.

Twoja praca powinna liczyć co najmniej 500 wyrazów.

Analiza czasu w utworach epickich najczęściej obejmuje napięcie między czasem narracji a czasem fabuły, rozpiętość i sposób łączenia scen w ramach czasu akcji, a także wszelkie odniesienia fabuły/akcji do kontekstu historycznego. Ale nie tylko następstwo zdarzeń mówi o przebiegu czasu – także zmiana obrazowania, perspektywy […] albo też przywołanie minionych, nieaktualnych dziś nazw czy form językowych. (Dorota Korwin-Piotrowska)

Źródło: CKE, matura próbna, grudzień 2022 rok.

Temat 16. Rozważ, jakie funkcje pełniła i jakie chciała pełnić literatura polska czasu zaborów. Punktem wyjścia do rozważań uczyń fragment tekstu Stanisława Przybyszewskiego. W pracy odwołaj się do:

• wybranej lektury obowiązkowej
• utworów literackich z dwóch różnych epok
• wybranego kontekstu

Twoja praca powinna liczyć co najmniej 500 wyrazów.

Sztuka zatem jest odtworzeniem życia duszy we wszystkich jej przejawach, niezależnie od tego, czy są dobre lub złe, brzydkie lub piękne. […] Sztuka nie ma żadnego celu, jest celem sama w sobie, jest absolutem, bo jest odbiciem absolutu – duszy. […] Działać na społeczeństwo pouczająco albo moralnie, rozbudzać w nim patriotyzm lub społeczne instynkta za pomocą sztuki, znaczy poniżać ją, spychać z wyżyn absolutu. (Stanisław Przybyszewski – „Confiteor”)

Źródło: Operon, matura próbna, listopad 2023 rok.

Temat 17. Rozważ, jakie znaczenie dla dialogu z tradycją mają aluzje literackie obecne w utworach. Punktem wyjścia do rozważań uczyń cytowany fragment hasła słownikowego. W pracy odwołaj się do:

• wybranej lektury obowiązkowej
• utworów literackich z dwóch różnych epok
• wybranego kontekstu.

Twoja praca powinna liczyć co najmniej 500 wyrazów.

Aluzja literacka jest […] jednym z zespołów umieszczania utworu w polu tradycji literackiej; może świadczyć o akceptacji określonych wzorów i tradycji, ale także o krytycznym wobec nich stosunku. („Aluzja”, [w:] „Słownik terminów literackich”)

Źródło: nieznane.

Temat 18. Rozważ, jakie znaczenie dla odczytania sensu dzieła literackiego ma wykreowana w nim przestrzeń. Punktem wyjścia do rozważań uczyń cytowany fragment opowiadania „Wiosna” Brunona Schulza. W pracy odwołaj się do:

• znanych Ci fragmentów „Procesu” Franza Kafki
• utworów literackich z dwóch różnych epok
• wybranego kontekstu.

Twoja praca powinna liczyć co najmniej 500 wyrazów.

Oto są labirynty wnętrza, magazyny i spichrze rzeczy, oto są ciepłe jeszcze groby, próchno i mierzwa. Prastare historie. Siedem warstw, jak w dawnej Troi, korytarze, komory, skarbce. (Bruno Schulz – „Wiosna”)

Źródło: informator maturalny CKE (matura w nowej formule).

Temat 19. Rozważ, jakie znaczenie dla wymowy utworu literackiego ma gatunek literacki, w którym ten utwór został napisany. Punktem wyjścia do rozważań uczyń fragment tekstu Doroty Korwin-Piotrowskiej. W pracy odwołaj się do:

• wybranej lektury obowiązkowej
• utworów literackich z dwóch różnych epok
• wybranego kontekstu.

Twoja praca powinna liczyć co najmniej 500 wyrazów.

Zauważmy […], że gatunek jest […] jednostką semantyczną – na przykład, gdy sięgamy po treny, wiemy, że ich treścią będzie opłakiwanie zmarłej osoby, a gdy po hymn, że będzie to rodzaj wzniosłej pieśni (a przynajmniej, że do takiego podstawowego sensu będą się odnosić). Wskazówki genologiczne* są bowiem zarazem swego rodzaju instrukcją czytania, sugestią odbioru. (Dorota Korwin-Piotrowska)

* Genologia – dział teorii literatury badający rodzaje, gatunki i odmiany literackie
w powiązaniu ze zjawiskami historycznoliterackimi.

Źródło: CKE, matura dodatkowa, 2023 rok.

Temat 20. Rozważ sposoby nawiązywania do tradycji antycznej i biblijnej w literaturze oraz funkcje tych nawiązań. Punktem wyjścia do rozważań uczyń fragment tekstu Marii Wichowej. W pracy odwołaj się do:

• „Małej Apokalipsy” Tadeusza Konwickiego
• utworów literackich z dwóch różnych epok
• wybranego kontekstu.

Twoja praca powinna liczyć co najmniej 500 wyrazów.

Doceniamy wielkość dokonań starożytnych intelektualistów i twórców, naśladujemy ich dzieła […], ale starożytnych nie przerośliśmy, przetwarzamy tylko to, co przekazała nam tradycja. (Maria Wichowa)

Źródło: CKE, matura właściwa, maj 2023 rok.

Temat 21. Tożsamość jednostki. Rozważ, jaką rolę w fabule dzieła literackiego pełni kreacja bohatera literackiego. Punktem wyjścia do rozważań uczyń fragment tekstu Mirosława Babiarza oraz Pawła Garbuzika. W pracy odwołaj się do:

• „Hamleta” Williama Szekspira
• utworów literackich z dwóch różnych epok
• wybranego kontekstu.

Twoja praca powinna liczyć co najmniej 500 wyrazów.

Kształtowanie własnej tożsamości […] wiąże się z poczuciem odkrywania „ja” i własnego miejsca na świecie, poczuciem bycia całością oraz tworzeniem fundamentów do dalszego rozwoju. Poszukiwanie tożsamości jest jednym z najistotniejszych i najtrudniejszych zadań w ciągu całego życia człowieka. To, kim się czujemy, z jakimi wartościami się utożsamiamy, wpływa na nasze wybory życiowe, pełnione funkcje w społeczeństwie, wchodzenie w nowe role i determinuje naszą przyszłość. (Mirosław Babiarz, Paweł Garbuzik)

Źródło: CKE, matura próbna, marzec 2022 rok.

Czy spotkaliście się jeszcze z jakimś tematem wypowiedzi argumentacyjnej na poziomie rozszerzonym w nowej formule, tzw. w formule 2023? Który z powyższych tematów rozprawek z rozszerzenia wydaje Wam się najtrudniejszy i dlaczego, a który najprostszy i dlaczego?

Zobacz także wzorocowe rozprawki maturalne