Człowiek i jego zachowania są często spotykanym źródłem aforyzmów, przysłów i frazeologizmów. Kogoś obeznanego w różnych kulturach nazywamy człowiekiem światowym; tego, komu nie wróżymy sukcesu – człowiekiem bez przyszłości bądź człowiekiem bez jutra; osobę przeciętną, niczym się niewyróżniającą określamy mianem szarego człowieka; a taką, której poglądy są dalekie współczesnym – człowiekiem starej daty; o kimś nieczułym powiemy – człowiek bez serca.
Podobnie popularne w polszczyźnie jest wykorzystywanie do opisu rzeczywistości części ciała. Kiedy odpoczywamy – leżymy do góry brzuchem. W wyniku zakochania w tym samym brzuchu mamy motyle, miłość powoduje też, że miękną nam kolana, wtedy oczywiście zawieszamy na kimś oko. W stresie nasze nogi są jak z waty, w kryzysowych sytuacjach człowiekowi łeb pęka, a kiedy się uczy –czacha mu dymi. Bywa, że serce wali jak dzwon. Niektórzy posiadają złote serca, co jest jednoznaczne z tym, że mają serce na dłoni, jeszcze inni są posiadaczami serca z kamienia. Ponadto mamy mleko pod tym nosem, kolejno przychodzi pora na muchy w nosie, co nierzadko prowadzi do zadzierania nosa. Przykłady frazeologizmów z wykorzystaniem części ciała można by mnożyć w nieskończoność. Postanowiłam więc skupić się na jednej części, mianowicie na ręce/rękach. I tak wyróżnić można następujące związki frazeologiczne ze słowem „ręka”:
- być narzędziem w czyichś rękach – być biernym wykonawcą czyichś poleceń
- być prawą ręką – być pomocnym komuś
- być złotą rączką – umieć naprawić, poradzić sobie ze wszystkim
- coś jest komuś na rękę – coś komuś odpowiada
- coś jest komuś nie na rękę – coś komuś nie odpowiada
- dać komuś wolną rękę – pozwolić komuś samodzielnie o czymś decydować, działać
- jak ręką odjął – natychmiast, całkowicie
- jeść komuś z ręki – podporządkowywać się komuś, być posłusznym wobec kogoś
- lekką ręką – bez zastanowienia, rozrzutnie, hojnie
- machnąć na coś ręką – zrezygnować z czegoś, uznając to coś za stracone, niewarte uwagi
- mieć coś pod ręką – o czymś, co jest sensowne i przemyślane
- mieć czyste ręce – być uczciwym, nie popełnić oszusta, przestępstwa
- mieć dziurawe ręce – być niezdarnym
- mieć pełne ręce roboty – być bardzo zapracowanym
- mieć ręce i nogi – coś jest uporządkowane, brzmi sensownie
- mieć związane ręce – nie móc nic poradzić na daną sytuację
- móc policzyć coś na palcach jednej ręki – kogoś/czegoś jest niewiele, mała liczba
- móc sobie dać za kogoś/coś rękę obciąć – być pewnym kogoś/czegoś
- nosić kogoś na rękach – okazywać komuś szczególne względy
- patrzeć komuś na ręce – być nieufnym wobec kogoś, sprawdzać go, kontrolować
- podnieść rękę na kogoś – uderzyć kogoś
- poprosić kogoś o rękę – oświadczyć się
- pójść komuś na rękę – oddać komuś przysługę, pomóc komuś
- przyłożyć do czegoś rękę – przyczynić się do czegoś
- ręka rękę myję –ktoś wspiera się w interesach, działaniach, najczęściej nieuczciwych
- umywać ręce – nie chcieć mieć z czymś nic wspólnego, nie odpowiadać za coś
- wyciągać po coś ręce – chcieć coś wziąć, chcieć coś komuś zabrać
- zrobić coś od ręki – wykonać coś bardzo szybko.
Przychodzą Wam do głowy (oczywiście nie – do ręki) jakieś inne frazeologizmy ze słowem „ręka”?
